Geschiedenis
De
geschiedenis van de Vogelwijk begint bij de oprichting van de
woningbouwvereniging "Volkswoning" in februari 1917. Ongeveer
een half jaar later, in september 1917, werd de gemeente
Arnhem verzocht het heuvelachtige gebied tussen de Vijverlaan
en de Thomas à Kempislaan enerzijds en het Militair Hospitaal
en de kuil van Baumann anderzijds voor 75 jaar in erfpacht aan
de vereniging af te staan. Dit verzoek werd in 1919
gehonoreerd, hetgeen betekende dat de erfpacht voor zowel de
Vogelwijk als de bebouwing rond het Talmaplein in 1991 zou
eindigen. De bouw van de wijk betekende wel dat er opnieuw een
stuk van Arnhems eerste stadpark Klarenbeek verdween. Door het
niet duidelijk aangeven van de grenzen van het park was er al
eerder wandelgebied opgeofferd aan de bouw van het Militaire
Hospitaal, school XVI op de hoek van de Vijverlaan en de
Rosendaalsestraat en de komst van de Marechaussekazerne tussen
de Vijverlaan en de Thomas à Kempislaan.
NB. De Vijverlaan heette vroeger de Klarenbeekseweg!
De Haagse architect ir. J. Limburg begint
in 1918 aan de bouw van de eerste 54 van de in totaal
237 woningen, die in de wijk zouden worden gerealiseerd. Deze
eerste 54 woningen waren in april 1919 gereed, daarop volgde
de bouw van twee complexen van 64 en 115 woningen. Het laatste
complex omvatte ook twee winkels, een kantoor en een
werkplaats. Het kantoor en de werkplaats werden op de
oostpunt van het terrein gesitueerd.
Het is niet Limburg, die de Vogelwijk afbouwde. Aan de Leeuwerikstraat bleef een perceel onbebouwd. Na een aantal wijzigingen in de bouwplannen, was het ir. W.F.C. Schaap die in 1922 een zestal woningen in de stijl van Limburg ontwierp. Deze kwamen uiteindelijk in 1923 gereed.
In 1926 kwamen de woningen in handen van de in dat jaar opgerichte Centrale Woningstichting. Door een fusie van de CWS en de stichting Volkshuisvesting werden de woningen in de Vogelwijk op 1 juli 1992 eigendom van de stichting Volkshuisvesting.
NB. De Vijverlaan heette vroeger de Klarenbeekseweg!
Het kantoortje met zijn
achthoekige vorm en spits dak is nog steeds te vinden op
de hoek van de Zwaluwstraat en de Vijverlaan.
Het is niet Limburg, die de Vogelwijk afbouwde. Aan de Leeuwerikstraat bleef een perceel onbebouwd. Na een aantal wijzigingen in de bouwplannen, was het ir. W.F.C. Schaap die in 1922 een zestal woningen in de stijl van Limburg ontwierp. Deze kwamen uiteindelijk in 1923 gereed.
In 1926 kwamen de woningen in handen van de in dat jaar opgerichte Centrale Woningstichting. Door een fusie van de CWS en de stichting Volkshuisvesting werden de woningen in de Vogelwijk op 1 juli 1992 eigendom van de stichting Volkshuisvesting.
*****
De straten
Duivenstraat
Rond 1930
De Duivenstraat rond 1968
Kievitstraat
Rechterkant Kievitstraat rond 1930 - Richting Lijsterstraat
Kievitstraat rond 1970 - Richting Lijsterstraat
Kievitstraat rond 1970 - Richting Valkstraat
Leeuwerikstraat
In een van de
woningen aan de Leeuwerikstraat was een clubhuis met de naam
"Ons Huis". Daar werd van alles georganiseerd voor oud en
jong. Zo kon je daar bijvoorbeeld leren poppenkleertjes maken
voor een bedrag van twee-en-een-halve cent per week. Of je
ging naar het kinderkoortje van Juffrouw Hazewinkel.
Het geillustreerd Zondagsblad van de Arnhemsche Courant schrijft op 20 februari 1917 het volgende over "Ons Huis"
"ONS HUlS" IN DE VOGELWIJK
Neen, het is niet zoo eenvoudig om zich een plaatsje te veroveren in het hart van de groote massa, welke men "het volk" pleegt te noemen. Een der meer en meer gebruikelijke middelen om dit te bereiken, bestaat daarin, dat men "in de politiek" gaat. Maar er zijn nog andere middelen en met een van deze hebben we -zeer tot ons genoegen- dezer dagen kennis mogen maken. Dit middel draagt den naam van "Ons Huis", en bestaat uit een eenvoudige woning in de Vogelwijk, (Leeuwerikstraat 13) waar een vriendelijke dame het bewind voert over een uitgebreid gezin. Toen wij er kwamen vulde dat "gezin" zoowat alle beschikbare ruimten, zoodat we ontvangen werden in de particuliere werkkamer van bovenbedoelde vriendelijke dame, welke werkkamer verbazend sterk deed vermoeden, dat zij eenmaal voor keuken bestemd was geweest. Daar, in een hokje van een paar M2, oppervlak, terzij van een klein petroleumkacheltje en tegenover een schrijftafel met wat stukken koraal en graniet, hebben we de geschiedenis van "Ons Huis" vernomen. Die geschiedenis willen we even voor u in 't kort herhalen. Waarom, dat zult u daarna wel zien. De vereeniging "Ons Huis" werd opgericht den 5den Febr.1919. Zij stelt zich ten doel de bevordering der volksontwikkeling en de verhooging van het levensgeluk van allen, die op welke wijze dan ook, aan haar werkzaamheden deelnemen. Dat doel hebben meer vereenigingen op 't oog, zult u zeggen. Zeker, maar "Ons Huis", heeft het op een heel eigenaardige manier trachten te verwezenlijken. In dien tijd woonde er hier in Arnhem iemand met bijzondere ideeën omtrent de plichten van hen, die we nu maar de meer gegoede zullen noemen, tegenover de minder bedeelden en onze maatschappij. Die iemand stelde het bestuur van "Ons Huis", f 10.000 ter hand met de boodschap: "begin daar mee te werken en maak het op, maar bewijs dat uw werk levensvatbaarheid heeft." Welnu, men is gaan werken. In de Vogelwijk, temidden van de bevolking, voor wie men wilde gaan werken, werd een huis gehuurd. Het was in den duren tijd en de huur legt daarvan nog getuigenis af!. In Mej. A.H.M. Philipse werd iemand gevonden die voelde voor dit soort werk, dat men op 't oog had, een werkprogram werd opgesteld en verder... wachtte men af. Lang behoefde men niet te wachten, want spoedig kwamen ze, de jongens en meisjes en zoo nu en dan de ouders ook wel. Steeds kwamen er meer; tot ten slotte op zekere uren van den dag het huis vol zat van beneden tot op zolder, getuige onze ontvangst in de keuken-werkkamer. En wat al die bezoekers nu wel doen? We schrijven even wat over uit de Werklijst 1926-1927 van "Ons Huis" :
Club voor kinderen van 9-14 jaar, 2½ ct. per keer. Lezen, vertellen, spelen, handwerken, plakken enz. Poppenaankleedclub voor meisjes van 10-14 jaar. Voor degene die een eigen pop aankleedt 2½ ct.,voor de anderen 7½ ct, per keer. Club in speelgoedmaken voor meisjes van 10-14 jaar, 2½ ct. per keer. Handwerkles voor meisjes van 10-14 jaar 2½ ct per keer. Boven 15 jaar 5ct. per keer. Verstel-en naailes voor meisjes boven 12 jaar 5 ct. per keer. Zaag- en timmerles voor jongens boven 12 jaar, 5 ct. per keer. Teekenles voor jongens boven 12 jaar, 5 ct. per keer. Schaak- en damclub voor volwassenen en jongens boven 12 jaar, 5 ct. per keer. Zangles voor meisjes en jongens van 8-12 jaar 2½ ct. per keer. Zangles voor meisjes boven 12 jaar, 5 ct. per keer. Wandelclub voor meisjes en Wandelclub voor jongens boven 10 jaar, 2½ ct. p. keer. Leesclub voor meisjes en jongens boven 12 jaar. Lezen en bespreken van een boek of tooneelstuk, 2½ ct. per keer. Vertelmiddag en prentenboeken kijken, uitsluitend voor de kinderen van de leeszaal. Toegang vrij. Leeszaal voor volwassenen en schoolvrije jeugd. Toegang vrij. Uitleenbibliotheek voor volwassenen. Uitleenbibliotheek voor de jeugd vanaf 8 jaar. Uitlenen van fotografieën in lijst voor muurversiering en platen en boeken over bouwkunst, beeldhouwkunst, schilderkunst enz. Het is een welvoorzien program en, zelfs na ons bezoek, blijven we ons afvragen, hoe het mogelijk is, dat dit in het veel te kleine gebouw kan worden afgewerkt. Maar 't gaat, of liever het gaat nog tot nu, want de moeilijkheden hoopen zich op. Moeilijkheden tengevolge van gebrek aan ruimte en tengevolge van iets anders. Want de f 10.000 zijn op! Wel heeft de vereeniging "Ons Huis" in de jaren sinds 1919 dubbel en dwars haar bestaansrecht bewezen, maar dat verandert niets aan het feit dat de f 10.000 op zijn. En er is nog meer (of liever nog minder) want de gemeentelijke subsidie, dat eerst f 1500 bedroeg, werd teruggebracht tot f 1200 en tenslotte tot f 900. Een duur huis, veel te klein, het werkkapitaal op en het subsidie bijna gehalveerd. Erg rooskleurig ziet 't er niet uit. Maar het bestuur van "Ons Huis", is niet bij de pakken neer gaan zitten. Het heeft ingezien, dat al die jongens en meisjes, die dag aan dag het huisje vullen, die er nuttige en aangename dingen leeren, die er zich ontwikkelen tot beschaafde, bruikbare menschen, "Ons Huis", niet goed meer kunnen missen en het is op zoek gegaan. Op zoek naar 4000 Arnhemmers, die ieder f1,- per jaar willen bijdragen (1 Arnhemmer van f4000,- is ook goed, maar 4000 van f1,- heeft het bestuur toch liever). Ziezoo meer zullen we u niet vertellen uit de geschiedenis van "Ons Huis". trouwens u weet nu genoeg. Alleen nog dit: voor het lidmaatschap van de vereeniging ""Ons Huis" kan men zich opgeven bij P.J.A. Jordens, Ernst Casimirlaan 26, terwijl deze ook gaarne de gelden van hen, die wel een bijdrage willen geven, doch geen lid wenschen te worden, in ontvangst wil nemen.
Lijsterstraat
De Arnhemse stadsarchitect Johannes van Biesen heeft in de eerste jaren van zijn verblijf in Arnhem gewoond op nummer 12
rond 1968
Onder de Linden
Valkstraat
Directie en
personeel van het Gemeentelijk Electriciteitsbedrijf in de
Vogelwijk bij gelegenheid van de meterverandering in het
midden van de Valkstraat.
Rechts op de foto was van 1921 tot 1939 aan de Valkstraat 10 de kruidenierswinkel van Bokhoven gevestigd. De heer M. Bokhoven werd op 1oktober 1921 voor een jaar aangesteld als filiaalhouder van de Naamloze Vennootschap "Hupkes Winkelbedrijf" te Arnhem. Deze overeenkomst kon wederzijds worden opgezegd met in achtneming van een termijn van 3 maanden. Zo niet, zou de overeenkomst stilzwijgend met een jaar worden verlengd.
Bokhoven mocht alleen goederen verkopen, die door Hupkes werden geleverd en waarvan Hupkes ook de prijs had vastgesteld. De firma Hupkes zou verder alle onkosten voor haar rekening nemen, uitgezonderd de salarissen van het personeel van Bokhoven en de onkosten die gemaakt werden ten behoeve van de thuisbezorging.
Tevens was Bokhoven verantwoordelijk voor alle aan hem geleverde goederen en moest hij dagelijks een lijst van verkochte artikelen bijhouden. Ook was hij verplicht uitsluitend à contact te verkopen en mocht hij zonder toestemming van de directeur van Hupkes niet op krediet leveren.
De verdienste van Bokhoven bestond uit een korting van 10 % op de door hem en zijn familie gebruikte produkten uit de winkel met een maximum van fl. 500,- per jaar. Daarnaast woonde hij gratis en hoefde hij ook niets te betalen voor electriciteit en water. Uit de omzet kreeg hij wekelijks 5%, maar was hij wel verplicht hiervan de loon- en bezorgkosten te betalen.
Mocht de overeenkomst op wat voor reden dan ook eindigen, dan mag Bokhoven de komende twee jaar in de Vogelwijk of directe omgeving geen soortelijk winkelbedrijf uit oefenen. Deed hij dit wel, dan moest hij een boete van fl. 2000,- betalen.
Ook was een borg nodig voordat Bokhoven zijn winkel mocht openen. Het was de heer Johan van den Broek, woonachtig aan de Zypendaalseweg 39 te Arnhem, die zich borg stelde voor een bedrag van fl. 500.- en zich contractueel verbond op aanvraag dat bedrag of minder te storten als schadevergoeding.
Na 1939 komt in het pand de zuivelhandel van Polman. Daarna is er een snackbar in gevestigd.
Vijverlaan
In 1937 kwam de oud Loco
Burgemeester en Wethouder Arie Bennis te wonen aan de
Vijverlaan nummer 120. Meer lezen over Arie Bennis? Zie dan
Zwaluwstraat!
Wormserlaan
Gezicht vanaf de in de
volksmond genoemde Vlindertrapjes op de Wormserlaan
met daarachter de Klaas Katerlaan. De huizen rechts op
de foto horen bij de Vogelwijk.
Wormserlaan met gezicht op de Lijsterstraat, te bereiken met de zgn vlindertrappen
Gezicht vanaf het hoge gedeelte van de Lijsterstraat
Ook dit blokje huizen, grenzend aan Thomas à Kempislaan, Klaas Katerlaan, Wormserlaan is onderdeel van het Vogelwijk
Zwaluwstraat
Een
bekende Arnhemmer, die in de Zwaluwstraat heeft gewoond
was de oud Loco Burgemeester en Wethouder Arie Bennis.
Op 18jarige leeftijd kwam Arie Bennis in 1926 met
zijn ouders aan de Zwaluwstraat 46 te wonen. Zijn vader
had een volkstuintje aan de Bosweg en achter het huis
werden biggen gehouden, die volgens Bennis nooit groot
werden. Dit laatste had te maken met de angst voor
diefstal.
Na het verlaten van de ambachtsschool kreeg Arie een baan bij een kleine koperslagerij, waar hij voor fl. 2,25 per week een vaste aanstelling kreeg.
In 1931 trouwde hij en zes jaar later betrok hij met zijn vrouw een woning aan de Vijverlaan 120. In 1962 verlaat de familie de Vogelwijk.
In 1935 werd Arie voor de P.v.d.A. lid van de Arnhemse gemeenteraad en in 1957 wethouder. Rond 1968 kon Burgemeester Matser vanwege gezondsheidsredenen zijn taken niet meer waarnemen en heeft Arie Bennis als loco-burgemeester deze taken waargenomen totdat op 22 juli 1969 burgemeester Roelen werd geïnstalleerd. Daarna heeft Arie nog tot 1 april 1972 de wethoudersfunctie bekleed. Hij had toen de volgende portefeuilles onder zijn hoede: ruimtelijke ordening, openbare werken, verkeer, ziekenhuis en agglomeratiezaken.
Na het verlaten van de ambachtsschool kreeg Arie een baan bij een kleine koperslagerij, waar hij voor fl. 2,25 per week een vaste aanstelling kreeg.
In 1931 trouwde hij en zes jaar later betrok hij met zijn vrouw een woning aan de Vijverlaan 120. In 1962 verlaat de familie de Vogelwijk.
In 1935 werd Arie voor de P.v.d.A. lid van de Arnhemse gemeenteraad en in 1957 wethouder. Rond 1968 kon Burgemeester Matser vanwege gezondsheidsredenen zijn taken niet meer waarnemen en heeft Arie Bennis als loco-burgemeester deze taken waargenomen totdat op 22 juli 1969 burgemeester Roelen werd geïnstalleerd. Daarna heeft Arie nog tot 1 april 1972 de wethoudersfunctie bekleed. Hij had toen de volgende portefeuilles onder zijn hoede: ruimtelijke ordening, openbare werken, verkeer, ziekenhuis en agglomeratiezaken.