Nijverheidstraatjes

De oorspronkelijke bebouwing van de Nijverheidsstraatjes dateerde uit de jaren 1871-1874, toen dit deel van Klarendal vol werd gebouwd met kleine krappe arbeiderswoningen zoals nu nog in de Paulstraat zijn te bewonderen. De woningen werden gebouwd door de stichting Nijverheid (1871-1900) die haar naam aan de straatjes verbond.
De in 1872 opgerichtte Nijverheidsstichting wilde de huisvesting van werklieden in Arnhem op een hoger peil brengen en bouwde derhalve tussen 1872 en 1875 in Klarendal 91 tweekamerwoningen in de nu nog bestaande Nijverheidstraten. Elke woning was voorzien van een zolder, kelder, een (was)keuken en een privaat (wc). Na 25 jaar zouden de bewoners eigenaar van de woning worden. Daarvoor moest de huurder wel een inleg van rond de 25 gulden betalen en daarnaast een huur op tafel leggen tussen de 1,25 tot 1,60 gulden. Van deze plannen is weinig terecht gekomen, de meeste bewoners waren niet in staat de lasten van huur en aflossing op te brengen. De stichting werd op 29 december 1900 opgeheven. Een huurcontract is hier terug te vinden.

Na de tweede Wereldoorlog verslechterde de staat van deze bebouwing snel, niet alleen in de Nijverheidbuurt, ook in buurt verder oostwaarts rondom het Rappardplein. Zoals in veel steden in het land smeedde ook het gemeentebestuur van Arnhem grootse sloopplannen om forse verkeersdoorbraken mogelijk te maken. Klarendal werd door de verantwoordelijke wethouder Bisterbosch omschreven als 'een oude wastobbe, die je wel kunt repareren, maar toch uit de tijd blijft'. Inspraak vond hij flauwekul.

In 1970 brak er een volksopstand uit tegen de verloedering van de wijk waarbij dichtgetimmerde huizen in brand werden gestoken en buurtbewoners slaags raakten met de politie. Voorman van het Klarendalse verzet was groenteboer 'Tempo' van Vlaanderen, die zijn bijnaam aan een wedstrijd met een van zijn broers ontleende toen zij allebei met paard en wagen uit groenteveiling in Nijmegen kwamen. De wedstrijd ging er om wie het eerste bij de Arnhemse brug zou zijn. Tempo won, volgens de overlevering om dat hij vanaf de bok continue tegen zijn paard zou hebben geroepen: Tempo, tempo, tempo…

Niet alleen Van Vlaanderen, maar ook het kabouterraadslid Willem van Haeren wist bewoners te mobiliseren tegen 'de gemeentelijke stoomwals'. Door het verzet koos het gemeentebestuur eieren voor zijn geld en werd er voor een combinatie slopen en renovatie gekozen. Zo kreeg Klarendal zijn eigen 'bouwen voor de buurt'-ontwikkeling, waarbij de Nijverheidsstraatjes de spits afbeten.

Naar een ontwerp van T.A.J. Janssen van Architectenbureau Van Heelsbergen werd er in 1974 met de nieuwbouw van 121 woningen in de vier Nijverheidsstraten begonnen. In 1975 werd de laatste woning opgeleverd. Het oude krappe stratenpatroon werd in tact gelaten, maar om de beperkte ruimte van de parallelle straat toch volgens de nieuwe normen te kunnen bebouwen, bedacht men iets creatiefs: om en om blokjes van twee woningen, afwisselend met de voorkant van de ene en dan weer naar de andere straat. In 1974 gaven Tempo van Vlaanderen en de echte burgemeester J.A.F. Roelen in 1974 een gezamenlijke rondleiding door de wijk aan staatssecretaris Jan Schaefer. De aangekondigde bulldozers van eind jaren zestig waren definitief een halt toe geroepen.